“Gebelik sonlandırma”, ”kürtaj”, “çocuk aldırma” ve “bebek aldırma” tabirleri anlamında kullanılsa da aslında kadın hastalıkları ve doğum uzmanlığında kürtaj bir çok tanımlamayı içine almaktadır. Kürtaj işlemi gebelik sonlandırma dışında da tanı amaçlı biyopsi veya anormal uterin kanamalarda tedavi amaçlı olarak yapılan bir işlem olarak da uygulanmaktadır. Bu işlem tıp dilinde D&C (dilatasyon ve küretaj) olarak ifade edilir. Kürtaj uzmanlık gerektiren bir işlemdir ve Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı tarafından yapılmalıdır.

-İstenmeyen gebeliklerin sonlandırılması olarak kürtaj;(M.R)

Halk arasında yaygın şekilde kullanılan kürtaj işlemidir.İstenmeyen gebeliklerin sonlandırılmasında kullanılan en yaygın yöntem karman kanülü denilen bir enjektörün büyük şeklinin ucuna takılmış kanülün rahim içine yerleştirilerek negatif basınçla içerideki materyalin boşaltılması işlemidir hem lokal anestezi, hem de genel anestezi altında uygulanabilir. Genel anestezi altında kürtaj her ne kadar maliyeti biraz artırsa da, hem annenin psikolojisi açısından hem de işlemin tümüyle ağrısız seyretmesi açısından daha çok tercih edilir ve önerilir.

Adet düzensizliği gibi kanama bozukluklarında, özellikle menapoz öncesi dönemde tanı amacıyla yapılan bir işlemdir, rahim iç dokusu kürete edilir. Hem kanamayı durdurmak hem de tedavi etmek amaçlı kullanılır.

Uygulanış amacı probe küretaj ile hemen hemen aynıdır. Ancak burada rahimin içini döşeyen endometrium tabakasından ve rahim ağzının içini döşeyen endoservikal kanaldan ayrı ayrı örnekler alınır ve pataolojik tahlile gönderilir. Özellikle rahim kanseri ve rahim ağzı kanserinin ayrımında önemli bir teşhis aracıdır.

Kendiliğinden olan bir düşükten sonra içeride kalan parçaları temizlemek için yapılan küretaja verilen isimdir. Düşüğün tam olduğu yani içeride parça kalmadığı düşünülse bile revizyone küretaj yapılması prensiptir.

Doğumdan sonra içeride plasenta parçaları kaldığından şüpheleniliyorsa, Boom küret adı verilen özel küretler ile kalan parçalar alınır. Bu işlemde revizyone küretaj olarak değerlendirilir.

Menapoz döneminde endometriumdan biopsi almaya yönelik olarak yapılır çok ince Pipelle adlı kanüller kullanılarak yapılır,uygulamadaki kolaylık ve risk içermemesi nedeniyle tercih edilir.

İşleme başlamadan önce mutlaka Ultrason ile gebeliğin varlığı ve yerleşim yeri tesbit edilmelidir. Adet gecikmesi ve beraberinde gebelik testinin pozitif çıkması kürtaj için yeterli değildir. Gebelik materyalinin rahimin içine yerleştiği net olarak izlendikten sonra yapılmalıdır.

Kürtaj genel anestezi ya da lokal anestezi ile yapılabilir. Hasta öncelikle jinekolojik muayene masasına alınır. Lokal anestezi uygulandığında hastaya jinekolojik pozisyon verilerek rahim ağzının her iki yanına ilaç enjekte edilir.

Genel anestezi uygulanacaksa anestezi Uzman Doktoru hastanın damar yolunu açarak hastaya hafif bir uyku sağlayacak ilacı verir. Kullanılan ilaçlar genel olarak büyük ameliyatlarda kullanılanlardan çok daha hafif ve düşük dozlu ilaçlardır. İlaç verildikten sonra saniyeler içinde hasta uyur. Hasta uyuduktan sonra jinekolojik pozisyon verilir.

Rahimin durumunu ve büyüklüğünü değerlendirmek için jinekolojik muayene yapılır. Rahimin özellikleri anlaşıldıktan sonra vajinal spekulum adlı alet yerleştirilir. Spekulum vaginanın ve rahim ağzının görülmesini sağlar. Enfeksiyon oluşumunu önlemek için vajina ve serviks antiseptik solüsyonlar ile temizlenir. Rahim ağzı tenekulum ya da tekdişilli adı verilen bir alet ile sabitlenir.

Buji adı verilen aletler yardımı ile rahim ağzı genişletilmeye başlanır (dilatasyon). Bunun için mümkün olan en ince buji kullanılır. Bujiler çaplarının milimetre cinsinden büyüklüğüne göre numaralandırılır. Genelde 6 ya da 7 numara bujiye kadar dilatasyon yeterli olur. İşlem daha önce doğum yapmış olanlarda daha kolay olur ve hatta çoğunlukla dilatasyona gerek bile kalmaz. Doğum yapmamış hastalarda rahim ağzının kolay açılmasını sağlamak için ilaç ile hazırlık da yapılabilir.

Dilatasyon işlemi tamamlandıktan sonra plastik kanüller rahim ağzından geçirilerek, rahim boşluğuna ulaşılır. Kanül yerleştirildikten sonra, ucu bu amaç için üretilmiş 60 santilitrelik, vakum yaratan özel enjektöre bağlanır. Enjektörün düğmesi açılarak negatif basınç oluşması sağlanır ve enjektör ileri geri hareket ettirilerek rahim içi temizlenir. Rahim içi tamamen temizlenene kadar işleme devam edilir.

Biopsi amaçlı yapılan kürtajlarda da en ince kanüller kullanılabilir. Ancak burada ince kesin küretlerin tercih edilmesi patolojik tanı açısından daha yararlı olabilir.

Kavitede parça kalmadığından emin olunduktan ultrason kontrolu yapılır, gebelik materyalinin tamamının alındığına emin olunduğunda kanüller ya da küretler çıkartılır. Tenekulum yerinden alınır ve eğer çıktığı yerde kanama varsa baskı uygulanarak durdurulur. Vajina tekrar antiseptik solüsyonlar ile yıkanır. Ardından spekulum çıkartılır.

İşlem lokal anestezi ile yapılmış ise hasta 15-20 dakika dinlendikten sonra kalkabilir ve gidebilir. Genel anestezi uygulanmış ise hasta uyandırılır. Uyanma süresi genelde kullanılan ilaca bağlı olarak 5-10 dakika kadar sürer. Hasta işlemden sonra kendini iyi hissettiğnde evine gidebilir. Ancak o gün için araba kullanmak gibi, dikkat gerektiren işleri yapmaması konusunda uyarılır.

Eve giderken hiçbir kimse kişinin kürtaj olduğunu anlayamaz. Dışarıdan fark edilebilecek herhangi bir belirti yoktur. Evine gönderilen hastaya antibiyotik, ağrı kesici ve kanama azaltıcı ilaçlar verilebilir. Hasta genelde 1 hafta sonra ultrason kontrolüne çağırılır.

Kürtaj sonrası 2-3 gün kadar kanama olabilir. Ancak bazen hiç kanama olmayabilir. yani işlem sonrası kanama durumu kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Ancak beklenmeyen bir durum olduğunda ( şiddetli kanama, ağrı, ateş gibi) mutlaka doktor bilgilendirilmelidir.

Kürtaj komplikasyonları nelerdir?

Vakum küretaj yöntemi kullanılarak,ilk 10 hafta içinde yapılan kürtajlarda komplikasyonlar nadir olarak görülmekle birlikte en çok görülenler şunlardır;

•Kanama;Normalde kürtajdan sonra kanama birkaç gün sürer, 2 hafta ya kadar azalarak devam edebilir.Eğer kanamalarınız aşırı olursa doktorunuzla temasa geçiniz

•Enfeksiyon ; Kürtajdan birkaç gün sonra kötü kokulu bir akıntı,karında şidettli bir ağrı,ateş oluyorsa doktorunuzla irtibata geçiniz.Enfeksiyon uterusun yeteri kadar boşaltılamamasından veya bakteri bulaşmasından kaynaklanır.Eğer parça kalmasından kaynaklanıyorsa tekrar kontrol küretaj yapılmalıdır.Küvette banyo,yüzme havuzu ve cinsel ilişkiden kanama duruncaya kadar kaçınılmalıdır.

•Ağrı ;Kürtajdan birkaç gün sonraya kadar karnın alt tarafında orta derecede bir ağrı olabilir.Ağrı kesicilerle ağrınız geçmiyorsa doktorunuzla irtibata geçiniz.

• Uterus perforasyonu(rahim delinmesi) Çok nadirdir.Eskiden demir küretlerle yapılan kürtajlarda fazla görülmekteydi.Günümüzde uygulanan vakum kürtaj tekniğinde bu komplikasyon yok denecek kadar azalmıştır.

•Uterus kavitesinin yapışması ;Asherman sendromuda denilir.Daha çok,eskiden demir küretlerle aşırı kürtajlardan sonra ve uterus kavitesinin enfeksiuonuna bağlı olarak görülmekteydi.Günümüzde vakum kürtaj tekniğinin kullanılması ve sterilizasyona önem verilmesi bu komplikasyonu çok aza indirmiştir.

• Uterusda kan birikmesi ;Bazen kürtajdan sonra servixin bir pıhtı tarafından kapatılması kanın dışarı akmasını engeller.Bu nedenle kan uterus içerisinde toplanır,kramp şeklinde ağrılara sebep olur.Tehlikeli bir durum değildir,gerekirse biriken kan boşaltılır. • Adet gecimesi;Kürtaj olduktan sonra yaklaşık 30-50 gün sonra adetler eski düzene döner.Nadiren adetlerin geciktiği ve birkaç ay adet görülmediği olabilir.Böyle durumlarda doktorunuzla irtibata geçiniz.

İsteğe bağlı kürtajda yasal sınır 10 haftaya kadardır, ancak eğer

bebekte sakatlık v.s. söz konusu ise veya bebeğin kalp atışları gözlenmiyor ise yaşam sınırı olan 24. haftaya kadar gebelik sonlandırılabilir.

18 yaşını tamamlamamış olanlar ebeveynlerinin yazılı ve imzalı izni ile kürtaj olabilir, hasta evli ise babanın rızası ve izni gerekmektedir ancak hasta evli değil ve 18 yaşını tamamlamışsa kendi isteğiyle gebeliği sonlandırabilir. Akli dengesi yerinde olmayan kadınlarda savcılık izni ile büyük gebeliklerin de sonlandırılması mümkündür.

1982’de çıkarılan kanunla ülkemizde kürtaj yasal hale getirilmiştir. Bu kanun çıkmadan önce sağlıksız yöntemlerle gebeliğin sonlandırılması, hastanın hayatını riske atıyor ve anne ölümlerine sebep oluyordu.Rahim içine sokulan bazı materyallerle veya ilaçlarla gebelik sonlandırılmaya çalışılıyordu. Bu amaçla kadınlar tığ, ebegümeci sapı, tavuk teleği gibi steril olmayan malzemeler kullanılıyordu ve sonuçta enfeksiyon veya kanama nedeniyle annenin ölümüne kadar giden sağlık sorunları yaşanıyordu. 1982 yılı öncesi üniversite hastanelerinin kadın doğum kliniklerinde bu tür hastaları tedavi etmek için ‘’ septik ‘’ servisler açılırdı. Değişen kürtaj yasası sayesinde bu servislere ihtiyaç kalmamıştır.

R.G. Tarihi:27.05.1983 R.G. Sayısı:18059,2827 Sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun’un ilgili maddeleri aşağıdaki gibidir.

MADDE 5.- Gebeliğin onuncu haftası doluncaya kadar annenin sağlığı açısından tıbbi sakınca olmadığı takdirde istek üzerine rahim tahliye edilir

MADDE 6.- 5. maddede belirtilen müdahale, gebe kadının iznine, küçüklerde küçüğün rızası ile velinin iznine, vesayet altında bulunup da reşit veya mümeyyiz olmayan kişilerde reşit olmayan kişinin ve vasinin rızası ile birlikte sulh hakiminin izin vermesine bağlıdır. Ancak akıl maluliyeti nedeni ile şuur serbestisine sahip olmayan gebe kadın hakkında rahim tahliyesi için kendi rızası aranmaz. 4. maddenin ikinci ve 5. maddenin birinci fıkralarında belirtilen ve rızaları aranılacak kişiler evli iseler, sterilizasyon veya rahim tahliyesi için eşin de rızası gerekir.

Madde 468.- Bir kadının rızası olmaksızın çocuğunu düşürten kimseye yedi yıldan on iki yıla kadar ağır hapis cezası verilir. Gebelik süresi on haftadan fazla olan bir kadınının rızasıyla tıbbi nedenler mevcut olmadan çocuğunu düşürten kimseye iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir. Çocuğunu düşürmeye rıza gösteren kadına da aynı ceza verilir. Birinci fıkrada yazılı fiil ;kadının ölümüne neden olmuşsa, faile on beş yıldan yirmi yıla ve bedeni bir zarara neden olmuşsa sekiz yıldan on iki yıla kadar ağır hapis cezası verilir. İkinci fıkrada yazılı fiil ;kadının ölümüne neden olmuşsa, Faile beş yıldan on iki yıla ve bedeni bir zarara neden olmuşsa üç yıldan sekiz yıla kadar ağır hapis cezası verilir.

MADDE 10.- 1 / 3 / 1926 tarih ve 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 469’ncu maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Gebelik süresi on haftadan fazla olan çocuğunu isteyerek düşüren kadına bir yıldan dört yıla kadar ağır hapis cezası verilir.

Madde 470.- Rahim tahliye etme yetkisi olmayan bir kimse, gebelik süresi on haftadan az olan bir kadına rızasıyla düşük yaptırdığı takdirde iki yıldan dört yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. Fiil kadının ölümüne veya bedeni bir zararına sebep olmuşsa, fail ayrıca 452’nci ve 456’ncı maddeler hükümlerine göre cezalandırılır.