Yumurtalık, dölyatağının iki tarafında, geniş bağlar içinde bulunan simetrik iki bezin her biri. Yumurtalık, dişi üreme hücrelerini yani yumurtaları bulunduran bir dişi üreme organıdır.Ergenlik dönemine kadar içindeki yumurtalar olgunlaşmaz. Ergenlik döneminden sonra olgunlaşan yumurtalar teker teker rahime gider. Eğer yumurtalığın ağzı tıkanmışsa, buna Kısırlık denir.

Kist Nedir? Kısaca tanımlamak gerekirse kist, “içi sıvı dolu kesecik”lere verilen genel isimdir. Kistler çevre dokulardan sahip oldukları ve “kist duvarı” denilen bir zar ile ayrılırlar.Yumurtalık kistleri tıbbi literatürde “over kistleri” olarak adlandırılır. Burada over kelimesi “yumurtalık” anlamına gelmektedir.

Yumurtalık dediğimiz organlar çok değişik tipte hücreler içerirler. Ayrıca yumurtlama olayı her ay gerçekleşir ve erişkin yaş grubunda uzun yıllar sürekli aktif, faaliyet içinde bulunan organlardır. BU nedenlerle yumurtalıklarda çok değişik tipte kistler, tümörler oluşabilir.

Yumurtalık Kistlerinin Çeşitleri

1) Basit, fonksiyonel kistler. Bunlar yumurtlama olayında oluşan çeşitli anormallikler sonucu oluşurlar. Yumurtalıkta en sık görülen kistlerdir. Erişkin kadınlarda oluşurlar. Foliikül kistleri, hemorajik korpus luteum kistleri bu gruptadırlar. Follikül kistleri bir zar ile çevrili içinde berrak sıvı olan kistlerdir. Hemorajik kistler ise içlerinde kan bulunan kanlı kistlerdir. Değişik boyutlrada olabilirler. 7-8 cm yi nadiren geçerler. Çok büyük sıklıkla 2 ay içinde kaybolurlar. Kanserleşme özellikleri yoktur. Tedavide bir şey yapılmaz, doğum kontrol haplarının verilmesinin bir anlamı yoktur. Genelde bilinenin aksine bu hapların kistin kaybolmasına ayrı bir etkisi yoktur. Takip yeterlidir.

2) Çukulata Kistleri, Endometriomalar. Bunlar endometriozis denilen kronik bir hastalığın sonucu yumurtalıkta oluşan kanlı kistlerdir. İyi huylu kistlerdir ancak bir hastalık sonucu oluşurlar ve kendiliğinden kaybolmazlar, değişik boyutlarda olabilirler. Genellikle erişkin yaş grubunda oluşurlar. Şiddetli kasık ağrıları, adet ağrıları, cinsel ilişki sırasında ağrı en tipik belirtileridir. Tedavilerinde genelde 4 cm nin altındakilerde takip, daha büyüklerde laparoskopik kistektomi yani kistin çıkartılması işlemi uygulanır. Tekrarlama eğilimleri vardır. Tekrarlama riskini azaltmak için GnRH analogları denilen ilaçlar veya progesteron hormonu verilebilir.

3) Dermoid Kistler (Matür Kistik Teratomlar). Her yaşta olabilirler. Çocukluk yaşlarında veya 60-70 li yaşlarda olabilirler ancak en sıklıkla genç erişkin kadınlarda 20 li, 30 lu yaşlarda görülürler. İyi huylu kistik tümörlerdir. İçlerinde saş telleri, kemik, diş, yağ dokusu, kıkırdak bulunur. Tedavi daima cerrahidir. Laparoskopik kistektomi yapılabilir. Tekrarlama olasılığı azdır.

4) Diğer İyi Huylu Kistik Tümörler. Bu grupta seröz veya müsinöz kist adenomlar bulunur. BUnlar tümöral kitlelerdir ancak iyi huyludurlar, kanser gibi davranmazlar. Tek veya 2 taraflı olabilirler. Tedvide daima cerrahi yapılır. Kistektomi veya overin çıkartılması uygulanır.

5) Yumurtalık Kanserleri ve Borderline ( Düşük riskli) Yumurtalık Kanserleri. Yumurtalığın kanserleride zaman zaman kist benzeri görünümde olabilirler. Ancak genellikle bu tip hastalıkların farklı görüntüleri ve belirtileri vardır.

Over Kistlerinde Tanı

Çoğu kadın hayatının bir döneminde yumurtalıklarında kist problemi ile karşı karşıya gelebilir. Yumurtalıklardaki kistler genellikle belirti vermeyip, çoğu zaman rutin jinekolojik kontroller sırasında fark edilir.

Tanıda klasik jinekolojik muayene ve USG kullanılır. USG en yararlı yardımcı tanı yöntemidir. USG ile kistlerin sayısı, büyüklüğü, tek veya 2 taraflı olması gibi özellikler anlaşılır. Ayrıca USG bize kistik kitlenin kanser riski hakkında çok yararlı bilgiler verir.

USG de yumurtalık kistlerinde kanser riskini arttıran bulgular:

Kistin 2 taraflı olması.

Kistin çapının 8-10 cm den fazla olması.

Kistin içinde bölmelerin özellikle kalın bölmelerin olması.

Kistin içinde katı-solid alanların bulunması.

Kistin duvarında papiller yapı denilen katı çıkıntıların olması.

Kist dışında karın içinde serbesr sıvı-asit olması.

Bunların dışında ayırıcı tanıda tümör belirteçleri denilen, özellikle kanserli hücrelerden salgılanan ve kişinin kanında saptanan bazı maddelerin düzeylerine bakılır.

Bunların içinde en sık kullanılanı CA125 tir. BU madde yumurtalık kanserlerinin çoğunda salgılanır. Ancak çukulata kistleri, myomlar, gebelik, adet dönemi, enfeksiyonlar, karaciğer-böbrek hastalıkları gibi çeşitli durumlarda da salgılanabilir. Normal kişilerde 35 mIÜ/mlt değerine kadar yükselebilir. Kanserlerde ise birkaç yüzlü-binli değerlere ulaşır.

Diğer tümör belirteçleri arasında estradiol, AFP, hCG, CA19.9, CEA, sayılabilir.

Yumurtalık Kistlerinin Belirtileri Nelerdir? Over kistleri kabaca; habis (malign, kötü huylu) ve selim (benign, iyi huylu) olarak ayrılabilirler. En sık görülen kistler iyi huylu olanlardır.

Yumurtalıklar diğer organlara göre belirti verme açısından daha fakirdirler. Çoğu kez bir çok büyümelerine rağmen hiçbir şikayet yaratmazlar ve ancak rutin kontroller esnasında fark edilirler.

Yumurtalık Kistlerinin En Sık Belirtileri

* Adet düzensizlikleridir (En sık verdikleri belirtidir) ,

* Karında şişlik,

* Karın veya kasık ağısı,

* Sindirim sitemi bozuklukları (kabızlık, ağrılı dışkılama),

* İdrar yolu şikayetleri (sık idrara çıkma) gibi özgün olmayan (non-spesifik) belirtilerdir.

Over kisti dışındaki pek çok durum da benzeri şikayetler yarattığından, bu tür yakınmaları olan kişiler genelde durumlarını önemsemezler.
Çok fazla büyümeyen bir over kisti karın boşluğu içerisinde kendine rahatlıkla yer bulabileceği için bir şişlik yapmaz.

Ağrı, over kirstlerinde görülen nadir bir bulgudur. Eğer ağrı varsa bu kitlenin büyüdüğünü, iltihaplandığını ya da bir endometriozis probleminin de olabileceğini gösterir.

Yumurtalıkta kistleri olan kişilerde nadiren kistlerin kendi etrafında dönmesi (“torsiyon”) veya patlaması (“rüptür”) şiddetli ağrı ve akut karın tablosuna yol açabilir. Bu problemler halk arasında “kistin patlaması veya kistin kanaması” olarak adlandırılmaktadır. Akut karın ağrısı yapan bu durumlarda acil ameliyat gerekebilir.

Kistler mesaneye baskı yaparak sık idrara çıkma, “rektum” denilen barsağın son kısmına bası yaparak kabızlık veya ağrılı dışkı yapma şikayetlerine neden olabilirler. Zaman zaman da iştahsızlık, kilo kaybı, hafif bulantı gibi sindirim sistemi yakınmaları olabilir.
Unutulmaması gereken nokta, yumurtalıktaki kistlerin çok farklı türlerinin olduğu ve yarattığı şikayetlerin türüne bağlı olabileceğidir.